|
THIỀN TRỊ LIỆU | Tâm lý trị liệu trên nền tảng Thiền Phật giáo
Q.L, 48 (tuổi), một nữ tu tập sự, đã thực hành thiền tập tâm từ với tôi lần đầu tiên vào tháng 12/2015. Trước đó trong nhiều năm, cô từng là một cận sự nữ khá hào phóng và thường thực hành hạnh bố thí cùng dường cho chư tăng ni. Sau khi lắng nghe câu chuyện của cô về những rắc rối gia đình, đồng thời nhận thấy sự bực tức mà cô ấy hướng về một nữ tu có tuổi, tôi đã gợi ý cô ấy hành tập tâm từ để lấy lại chút bình an trong tâm. Sau khoảng 10 phút chia sẻ lời Pháp một cách cô đọng, Q.L bắt đầu cùng hành tập thiền tâm từ theo sự hướng dẫn của tôi. Sau khoảng 20-30 phút hành tập, nét mặt cô ấy đã thư giãn hơn rất nhiều. Ánh mắt long lanh, cô ấy nói: “Con cảm thấy hạnh phúc kỳ lạ, và tự thấy đôi khi mình đã quá ích kỷ […]” Ứng dụng Thiền tâm từ trong Tâm lý trị liệu (3) CHỮA LÀNH NỖI ĐAU TÂM THỨC QUA THIỀN TÂM TỪ ỨNG DỤNG Một số bản dịch Tiếng Anh của bài Kinh ‘The Mettasutta’ (Khp 9)[1] thường dịch metta nghĩa là ‘sự thân thiện, tình bạn’ (friendliness). Tuy vậy, bản kinh gốc ‘Sn 1.8: The karaṇīyamettā’ lại nhắc về hình tượng người mẹ sẵn sàng hy sinh mạng sống để bảo vệ đứa con của mình. Điều đó cho thấy sự hành tập thiền tâm từ khi xuất phát từ vẻ đẹp của trái tim sẽ chứng tỏ ý nghĩa của hành động quan trọng hơn lời nói. Cũng vậy, rất nhiều lời Pháp mà Đức Phật thuyết cho đệ tử hơn 2,500 năm trước đây đều ẩn ý về thái độ của tâm hướng về hành động của chính mình, bởi chúng (các hành, sankharā) chính là nghiệp (karma/kamma). Do con người có thể kinh nghiệm cả hạnh phúc (sukha) và khổ đau (dukkha), sự hành tập mettabhavana là đặc biệt cần thiết và quan trọng. Việc thực hành metta trong bài kinh trên nhắc nhở chúng ta nên vun đắp các hành thiện hay tâm ý thiện trong từng hành động đơn sơ mỗi ngày. Khi tâm trí được tắm mình trong ‘vẻ đẹp’ của thiện ý, ‘vẻ đẹp’ ấy có thể lan tỏa tới mọi chúng sanh cư ngụ cõi trên, cõi dưới và tứ phương. Như một tia sáng chói lòa trong bóng tối, vẻ đẹp của thiện tâm trong sự thực hành mettabhavana ngày lập tức xóa tan đi những khổ đau tinh thần. Khi những khổ đau tinh thần với gốc bất thiện của sân hận và vô minh được tạm thời xóa bỏ, tâm trí sẽ bình yên trở lại. Mặt khác, bản chất của mettā là sự chăm lo đến lợi ích của đối tượng. Thường thì rất nhiều vị thiện nam tín nữ khi thực hành bố thí ít quan tâm đến cảm xúc, nhu cầu thật sự của đối tượng thí. Điều này cũng bình thường thôi, bởi trong rất nhiều hoàn cảnh chúng ta khó có thể đủ thời gian và sâu sắc nghĩ cho mọi người. Tuy nhiên, khi thực hành và thực sự hiểu bản chất của ‘từ tâm metta’, có một sự lợi lạc vô cùng lớn mà hành giả sẽ ngạc nhiên với chính mình. Đó là khi thực sự quan tâm tới đối tượng (“chân ái” của bạn có thể chỉ là một chú mèo, chú chó, hay một người nào đó), thì bản thân mình sẽ tự cố gắng hoàn thiện vun đắp bản thân để cảm thấy xứng đáng hơn với vẻ đẹp, chân giá trị của từ tâm. Như một người bạn chân thành sẽ bảo vệ bạn “với sự kham nhẫn, vô hại, từ ái và cảm thông”[2], hay thậm chí “hy sinh cả mạng sống”[3], tình yêu vô điều kiện mà một người mẹ có thể dành cho đứa con của mình là một ẩn dụ khiến chúng ta phải suy tư. O., 30 (tuổi), một nữ nội trợ lập gia đình được 03 năm tìm đến tôi đề nghị tôi hướng dẫn thiền. Mặc dù biết nhau từ những năm Đại học, lời đề nghị của cô ấy vẫn khiến tôi cân nhắc. Cô ấy thông minh, đảm đang và cũng có vai trò quan trọng trong gia đình mình. Tôi đoán có lẽ sự ra đi của người bố khiến cô ấy có phần buồn bã và bất an. Tôi hỏi cô ấy: “Mục đích mà O. muốn tìm kiếm là gì khi học thiền, sự bình an hay tuệ quán và sự hiểu rõ hơn với những gì đang trải qua trong tâm?”. Cô ấy không do dự, lựa chọn bình an. Tôi mỉm cười và hướng dẫn cô ấy thiền tập tâm từ. Sau 02 ngày trở về nhà, cô ấy nói với tôi rằng sự thực hành quả thực rất khó khi mà tâm trí cô ấy cứ bị quẩn quanh trong nỗi sợ và sự giận dữ mơ hồ. Tôi đã biết điều cô ấy cần và chỉ chờ sự hồi đáp đó. Trên điện thoại, tôi hướng dẫn O. thực tập Chánh niệm trong hơi thở, vởi sự hướng tâm về hơi thở để lấy định quán vipassana. Cô ấy cảm thấy rất ổn với những hướng dẫn sơ khai đó và bắt đầu thực hành chúng mỗi ngày... TỪ ÁI HAY CHÁNH NIỆM? Không giống O., Q.L trong câu chuyện đầu tiên lại rất thành công khi bắt đầu với thiền tâm từ, dẫu rằng sự thực hành sau đó không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Đối với cả hai trường hợp, tác giả tôi cũng chỉ giới hạn tiếp xúc trực tiếp vì tôi hiểu, những cư sĩ hay nữ tu thực tập vẫn luôn mang gánh nặng nghiệp duyên riêng. Họ không như chúng tôi - những người toàn tâm ý cho lộ trình thực hành Giáo pháp và học ‘buông’ từ gánh nặng gia quyến tới những xúc chạm thế gian. Bởi vậy, chỉ khi họ chủ động tìm kiếm, chúng tôi mới tùy duyên mà dẫn tập. Trở lại trường hợp của Q.L, đứng về góc độ tâm lý và đạo đức khá dễ dàng lý giải cho việc hành tập thiền tâm từ. Thực chất hiệu quả của thiền tập tâm từ chỉ có thể thấy được khi tâm hành giả có sự thanh lọc sơ khởi với những tạp nhiễm hoặc có hỷ lạc phát sinh trong 10 pháp thiện[4]. Tôi đã lắng nghe Q.L khởi tâm bố thí cho một vị Trưởng lão, thêm cùng những bất ổn trong mối quan hệ gia đình riêng, nên tôi chỉ giúp cô ấy tạm thời buông đi những trở ngại trần thế, hướng tâm hỷ lạc đến pháp hành bố thí để từ đó trải rộng từ tâm cho những đối tượng cụ thể trong vòng quan hệ con người mà cô ấy đang kinh qua. Sự thực hành thiền tâm từ như đã phân tích, phải đi trên nền tảng của sự thanh lọc tâm thức. Một tâm trí chất đầy những u não tính toan của thế gian thì rất khó “lệnh” cho chúng chìm xuống để phát khởi tâm từ. Đó là lý do vì sao hành giả cần thêm đức tin và chỉ dẫn từ người đi trước để sự thực hành không bị lạc lối qua tà kiến và tưởng tri. Theo dấu kinh điển cổ xưa, trong bài pháp cho đệ tử tại vùng Sedaka Bắc Ấn, Đức Phật đã tóm tắt sự thiện xảo trong việc song hành thiền tập Tâm từ và Chánh niệm như sau: Và này các Tỷ-kheo, thế nào trong khi hộ trì cho mình, là hộ trì người khác? | Phần 1 | Phần 2 | (QH | 05-2016) --- [1] https://suttacentral.net/kp9/en/anandajoti [2] S v.169 [3] D iii.187 [4] https://www.budsas.org/uni/u-vbud/vbpha312.htm [5] https://suttacentral.net/sn47.19/vi/minh_chau |
Quang HằngVới sự hứng thú trong Thiền, Phật học ứng dụng, và Sức khỏe tâm lý, các bài viết được góp nhặt và đăng tải với hy vọng giúp Đạo hữu và cư sĩ hiểu hơn về lợi ích của Thiền trong Tâm lý trị liệu. Archives
April 2024
Categories
All
|