|
THIỀN TRỊ LIỆU | Tâm lý trị liệu trên nền tảng Thiền Phật giáo
Trong Kinh Pháp cú kệ 3, Đức Phật đã dạy: Tâm hoảng hốt dao động Quán tâm là sự tập trung nhận diện và làm việc với các tình huống khác nhau của tâm. Kinh niệm xứ (MN 10) cũng nói rõ, khi quán tâm, chúng ta sẽ biết rõ liệu tâm của mình có tham lam hay không. Khi tập trung nhìn vào tâm, chúng ta sẽ tường tận thấy hết các diễn biến khác nhau của nó. Đặc biệt, đối với những người mới bắt đầu làm quen với thiền quán, sẽ không tránh khỏi sự vọng tưởng của tâm. Chính bản thân tôi cũng từng trải qua những trạng thái như vậy, những vọng tưởng liên tục nối tiếp nhau, khiến cho tâm không được yên. Trong những tình huống như vậy, tôi đã học cách chế ngự bằng cách hít thở thật sâu, bước đầu đếm hơi thở từ 1 đến 10 và ngược lại để xua tan những vọng tưởng đó trong đầu. Về tâm, Đức Phật đã giảng rằng có tổng cộng 16 loại tâm có thể lấy làm đề mục thực hành quán tâm, bao gồm:
Nhờ sự nhìn tâm như vậy, khi chúng ta có tâm tham khởi, sẽ biết khi nào ta đang tham; hay khi nào thấy ta đang sân nếu thực hành chánh niệm ngay ở thời khắc tâm sân sinh khởi. Trong cuộc sống hàng ngày, làm thế nào để tránh khỏi những điều không vừa ý? Nhiều khi sẽ có những chuyện khiến chúng ta bực dọc khó chịu. Người đời có cái khó khăn của họ, còn người tu sĩ chúng ta lại có những cái khó khăn của người tu sĩ. Đã sinh ra làm một con người, ai cũng sẽ có những vấn đề, thử thách khó khăn cả. Việc thực hành thiền cũng vậy, rất cần có thời gian để tự mình trải nghiệm. Thiền không phải một hình thức chỉ để chúng ta nói suông, nó là một quá trình dài, cần sự kham nhẫn của cá nhân đó. Là một hành giả mới bắt đầu tìm hiểu về thiền, cần biết rằng Thiền được chia ra rất nhiều nhánh, tuy nhiên ở đây tôi chỉ nói đến một khía cạnh của việc thực hành quán tâm như trong Kinh Tứ Niệm Xứ mà thôi. Chính vì bản thân có duyên lành được trải nghiệm cùng đại chúng trong chuyến đi về Trung tâm thiền Vipassana của thầy Hiệu trưởng, mà với tôi đó là một ngày tu trải nghiệm thật đáng nhớ. Nó ấn tượng bởi vì, đây là lần đầu tiên bản thân tôi được kinh nghiệm một thời khóa như các hành giả chuyên tu. Tuy đã được thông báo trước đó là hai tuần, nhưng trong lòng tôi thấy nôn nao vô cùng. Bản thân luôn ở trạng thái nghi ngờ cho chính mình, bao nhiêu câu hỏi luôn khởi trong đầu, liệu trong chuyến đi này, mình có thu hoạch được gì hay không, nhiều câu hỏi đặt ra rồi lại trăn trở xen lẫn là sự sợ hãi. Sở dĩ lo lắng như vậy vì bản thân tôi trước giờ ít khi thực hành thiền, lại chưa có kinh nghiệm thực hành thiền nhiều. Có chăng nữa là thi thoảng tôi có đi kinh hành, vì bản thân tôi hay thường xuyên bị áp lực, không biết chia sẻ, tâm sự cùng ai. Những lúc như vậy tôi thường đi kinh hành, cốt để thả lỏng tâm mình, những lần đó khiến tâm tôi rất bình yên. Việc đó cứ âm thầm lặp đi lặp lại khiến cho tôi cũng trở nên thuần thục và cảm thấy thích thú với nó, xem nó như một cách giải tỏa áp lực. Rồi ngày ấy cũng đã đến, ngay từ sáng sớm khoảng 6h, hai chiếc xe đã chờ đợi chúng tôi ở đúng địa điểm. Đại chúng này, tức là tập thể ni sinh khóa IX của chúng tôi, sẵn sàng bắt đầu hành trình dài hơn 25km từ nội thành Mỹ Tho đến huyện Châu Thành, Tiền Giang. Cuối cùng, chúng tôi đã đặt chân đến Trung tâm thiền của thầy. Điều đầu tiên khiến tôi say mê là sự yên bình nơi đây. Lối vào trung tâm được bao bọc bởi những hàng dừa xanh mát, không khí phải nói hết sức trong lành. Dọc hai bên lối đi, tôi chỉ cảm nhận một màu xanh của cây lá, tạo nên một khung cảnh đậm chất thiền nơi vùng thôn giã. Sau một lúc được nghỉ ngơi, sư cô giáo thọ đến và bắt đầu hướng dẫn chúng tôi vào bên trong chánh điện để ngồi thiền. Ngồi yên lặng như thế tầm khoảng 30 phút gì đó rồi chúng tôi được nghỉ giải lao, bắt đầu công cuộc đi kinh hành xung quanh Trung tâm thiền. Trước tiên, sư giáo thọ cho cả lớp ni chúng tôi xếp thành các hàng đối xứng nhau. Tuy nhiên, chúng tôi đều được nhắc nhở: "Tất cả mọi người phải tịnh khẩu trong lúc đi hành thiền, không ai được nói đến ai, hay ai được nhìn ai, mà phải tập trung tự mình trải nghiệm." Điều này thật sự tuyệt vời, vì sư giáo thọ mong muốn chúng tôi hiểu rõ hơn về lợi ích của việc hành thiền. Sau đó, chúng tôi bắt đầu những bước đi đầu tiên, đi chậm rãi với sự hướng dẫn của sư giáo thọ. Cả đại chúng theo đều theo nhịp bước đi trong khuôn viên Trung tâm, từng bước kinh nghiệm cuộc hành trình trên những đoạn đường không quá dài, nhưng vừa đủ để tâm trí tôi bắt đầu thấm nhịp. Ban đầu, tôi còn tò mò với cảnh đẹp xung quanh và đôi ba lần liếc mắt để nhìn xem. Sau khi sư giáo thọ nhắc nhở, tôi bỗng nhận ra và quay lại việc thực hành chú tâm. Khi những bước chân quen dần, một cảm nhận bình an chợt xuất hiện trong tâm và tôi bắt đầu nhận thức sâu sắc rằng hình như tôi chưa bao giờ thực sự sống cho chính mình. Những suy nghĩ trong đầu tôi xoay quanh một câu hỏi lớn: "Mình đang theo đuổi điều gì suốt thời gian qua?" Đó là câu hỏi quẩn quanh tâm trí tôi xuyên suốt buổi kinh hành. Những thắc mắc này khiến tôi hi vọng rằng mọi nghi ngờ trong tâm sẽ được giải đáp. Sau một thời gian kinh hành, tiếng chuông từ xa báo hiệu chúng tôi tập trung về chánh điện để bắt đầu giờ tọa thiền. Trong thinh lặng, mọi người tự tìm về chỗ ngồi của mình. Tôi chọn một vị trí gần sư giáo thọ, có lẽ do tin rằng từ trường ấy có thể giúp tôi ngồi yên. Đúng là một suy nghĩ khá con nít, vì khi bắt đầu ngồi xuống, tôi lại gặp khó khăn với đôi chân của mình bởi hậu biến chứng từ một chấn thương vỡ khớp gối do té xe năm học lớp 8. Cuối cùng tôi quyết định ngồi tư thế bán già cho đỡ đau chân. Lúc đầu, tôi cảm thấy thật khó khăn. Ôi thôi! Bao nhiêu vọng tưởng, suy nghĩ này đến suy nghĩ kia nó cứ xuyên suốt nối tiếp nhau khiến cho tôi cảm thấy bất an vô cùng. Tôi cảm thấy tự ti khi mà mình có những động tác nhúc nhích ngọ nguậy, không tài nào mà ngồi yên cho được. Thế rồi tôi chuyển hướng tâm trí đến sư giáo thọ, nhìn thấy hình ảnh người ngồi yên như một tượng Phật, tôi tự nói: "mình nhất định phải ngồi được". Thế là tôi bắt đầu, hít thở lại thật sâu, làm như vậy liên tục khoảng ba bốn lần gì đó rồi. Đây chỉ là cách tạm thời tôi muốn xua tan những suy nghĩ kia trong đầu. Bắt đầu tôi đếm từ 1 đến 10 và ngược lại như thế cho đến khi không bị nhầm, thì tôi không đếm nữa. Đó là cách mà tôi được học từ một sư cô ở Thiền viện Trúc Lâm Trí Đức, chính sư cô đã dạy cho tôi khi tôi còn là phật tử. Dịp đó, tôi được tham gia cùng các bạn trong chuyến hành hương cúng dường. Khi ngồi một lát, vọng tưởng trong tôi cũng lần vơi bớt. Tôi bắt đầu cảm nhận một trạng thái an lạc hơn, và ngồi thiền lâu hơn so với mong đợi ban đầu. Vì trước giờ tôi chưa bao giờ ngồi lâu như vậy. Thời gian trôi mau, tôi chuyển qua đề mục thiền tâm từ. Tôi tác ý muốn hiểu rõ bản thân và tâm hồn, chúng đang muốn điều gì thế? Đến lúc này, một điều bất ngờ nhất đã xảy ra. Tôi muốn chọn một đối tượng để rải từ tâm, nhưng lại không thể nghĩ ra ai. Thế là tôi chuyển đối tượng thành chính mình. Tôi thử trải lòng với chính bản thân mình. Khi nhìn lại thật sâu thâm tâm tôi, tôi mới thực sự cảm nhận được tại sao hình ảnh của những người đã từng gây tổn thương cho mình lại hiện lên quá chi tiết như vậy. Điều mà tôi nhận ra là bản thân mình trước giờ chưa bao giờ tha thứ cho ai. Khi đó, tôi mới hay rằng suốt thời gian qua, mình đã lừa dối chính bản thân mình. Tâm mình còn sân lắm, còn chấp thủ lắm, và mình thực ra chưa thể buông bỏ chấp niệm. Đây là phát hiện thứ hai tôi nhận ra nơi tâm mình ngay tại giây phút tọa thiền ấy. Bỗng dưng, tôi cảm thấy biết ơn vô cùng. Thầm cảm ơn mọi nhân duyên hôm nay, biết ơn nhất vẫn là Sư cô giáo thọ, người đã tạo nhân duyên cho tôi và các bạn trong lớp, giúp chúng tôi trải nghiệm một ngày tu tập hết sức ý nghĩa. Bên cạnh đó, còn biết ơn thầy Hiệu trưởng đã trợ duyên phương tiện để lớp chúng tôi được thuận lợi và an toàn đến thực hành tại Trung tâm. Thương lắm những quý cô phật tử đã dành một ngày ân cần chăm sóc vật thực cho tôi và toàn thể đại chúng. Những món ăn được bày biện rất đầy đủ, chu đáo. Sau khi thọ thực xong, chúng tôi được nghỉ trưa. Đầu giờ chiều, khoảng 13h30p, chúng tôi tập trung để tiếp tục ngồi thiền, kinh hành, và nhiều hoạt động khác. Tất cả lặp lại giống như buổi sáng. Khoảng 16h, lớp chúng tôi được nghe bài pháp của thầy Hiệu trưởng và Pháp đàm cùng sư cô giáo thọ. Thầy và cô đã tận tình chia sẻ những kiến thức mà thầy cô kinh nghiệm được cho chúng tôi nghe. Những kiến thức mà chúng tôi chưa biết, hay những thắc mắc trong việc tọa thiền, chúng tôi đều được thầy và sư giáo thọ giải thích tận tình. Sau thời pháp đàm, cứ ngỡ là sẽ được về, nhưng Thầy và quý Phật tử lại tiếp tục thiết đãi chúng tôi bữa ăn nhẹ buổi chiều trước khi lên xe trở về. Suốt quãng đường về, trên khuôn mặt chúng tôi, ai nấy cũng nở nụ cười an lạc sau chuyến đi đó. Một ngày tu trải nghiệm của tôi đã đi qua như thế đó - một kỷ niệm khó quên. Mục đích của quán tâm trên tâm là nhằm thấy rõ tính duyên sanh, vô thường, vô ngã của các pháp hữu vi. Nó biểu hiện trong mọi tâm thức, chúng chỉ là các hiện tượng chuyển biến sanh diệt, không phải là thường hằng, thường trụ, có thực, đáng được xem hoặc đồng hóa là 'tâm tôi', là 'suy nghĩ của tôi'. Đức Phật cũng từng dạy rằng: 'Một khi chỉ một thoáng tâm sân hận khởi lên mà chúng ta không kiềm chế khắc phục được, thì lập tức muôn ngàn đau khổ tiếp nối theo sau'. Chúng ta cũng thường hay cho rằng thân và tâm thì rất quan trọng, nhưng ngược lại đối với Đức Phật thì lại khác. Ngài cho rằng: 'Nghiệp và ý thì mới quan trọng, khi ý suy nghĩ, miệng nói năng thì thân mới hành động'. Cho nên, Đức Phật nói “Ý dẫn đầu các pháp, chính tâm ý tạo tác nên duyên hành mà khiến cho chúng sanh tạo nghiệp sai khác.” Nếu muốn chế ngự tâm ý, trước hết chúng ta cần thực hành chánh niệm để quán chiếu những vọng động nơi tâm, làm lắng xuống những vọng động kia và khi đủ duyên cần dứt trừ các phiền não, lậu hoặc. Nhờ đó, tâm sẽ được an nhiên tự tại. Cùng với các Ba-la-mật vun bồi, sự nỗ lực công phu tu tập tới một lúc nào đó sẽ thánh nhập đạo-quả Vô thượng bồ đề, tức Niết bàn vị lai. Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật! Tác giả: Tuệ Quang
Ni sinh TC Phật học Tiền Giang Biên tập và hiệu đính: QH. |
Quang HằngVới sự hứng thú trong Thiền, Phật học ứng dụng, và Sức khỏe tâm lý, các bài viết được góp nhặt và đăng tải với hy vọng giúp Đạo hữu và cư sĩ hiểu hơn về lợi ích của Thiền trong Tâm lý trị liệu. Archives
April 2024
Categories
All
|